“Πίσω από κάθε συμπεριφορά κρύβεται μία ανάγκη” Δρ Μαρσαλ Ρόζενμπεργκ, ιδρυτής της Μεθόδου Μη Βίαιη Επικοινωνία
Όταν η Άρνηση Συναντά την Ανάγκη
“Το δικό μου το παιδί δεν έχει κανένα πρόβλημα! Εσείς δεν κάνετε σωστά τη δουλεία σας! !” Η φωνή της κυρίας Μαρία Χ, μητέρας του 8χρονου Γιώργου, αντηχούσε στο γραφείο της δασκάλας, κας Ελένης Α. Η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη. Η κα Ελένη Α. Διευθύντρια του σχολείου, με πολυετή εμπειρία στην εκπαίδευση, είχε λάβει γνώση από τον δάσκαλο εδω και καιρό ότι ο Γιώργος δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί στην τάξη, να ακολουθήσει οδηγίες και να συνεργαστεί με τους συμμαθητές του. Οι συστάσεις για παραπομπή στο ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρο Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης) είχαν συναντήσει ένα τείχος άρνησης.
Η κα Ελένη Α, γνώριζε καλά την κριτική που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι εκπαιδευτικοί από γονείς. Ήξερε όμως και πόσο σημαντικό ήταν να προσφέρει τη σωστή υποστήριξη σε κάθε παιδί. Αντί να αμυνθεί ή να ανταποδώσει την επίθεση, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία της Μη Βίαιης Επικοινωνίας (ΜΒΕ) του Marshall Rosenberg, ενός μοντέλου επικοινωνίας που εστιάζει στην ενσυναίσθηση, την κατανόηση των αναγκών και την αναζήτησ
Το Πλαίσιο της Μη Βίαιης Επικοινωνίας σε Πράξη
“Κυρία Χ,” ξεκίνησε η κα Ελένη Α. με ήρεμη φωνή, “βλέπω ότι είστε πολύ αναστατωμένη αυτή τη στιγμή.”
1. Συγκεκριμενη Περιγραφή (Observation): “Όταν ο Γιώργος δεν μπορεί να παρακολουθήσει την παράδοση για περισσότερο από πέντε λεπτά και δυσκολεύεται να ολοκληρώσει τις ασκήσεις του, όπως παρατήρησα σήμερα το πρωί κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Γλώσσας…”
Η δασκάλα περιέγραψε τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις της, χωρίς κρίση ή αξιολόγηση. Δεν είπε “ο Γιώργος είναι αφηρημένος” ή “ο Γιώργος έχει πρόβλημα”, αλλά ανέφερε απλώς τα γεγονότα.
2. Συναίσθημα (Feeling): “…αισθάνομαι ανησυχία για την πρόοδό του και για το πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της επόμενης τάξης.”
Εξέφρασε το δικό της συναίσθημα, χωρίς να κατηγορεί τη μητέρα ή τον Γιώργο. Η έκφραση συναισθημάτων με τρόπο ευάλωτο και αυθεντικό μπορεί να ανοίξει δρόμους επικοινωνίας.
3. Ανάγκη (Need): “Η ανάγκη μου είναι να εξασφαλίσω ότι κάθε παιδί στην τάξη μου λαμβάνει την καλύτερη δυνατή υποστήριξη για να αναπτύξει πλήρως τις δυνατότητές του και να νιώθει επιτυχημένο.”
Εδώ, η κα Ελένη Α. ανέδειξε την ανάγκη που κρυβόταν πίσω από το συναίσθημά της. Δεν ήταν μια προσωπική επιθυμία, αλλά μια βαθύτερη, καθολική ανάγκη για το καλό των μαθητών της.
4. Αίτημα (Request): “Θα ήθελα να διερευνήσουμε μαζί, εάν είστε σύμφωνη, όλες τις διαθέσιμες επιλογές για να υποστηρίξουμε τον Γιώργο, συμπεριλαμβανομένης και μιας αξιολόγησης από το ΚΕΔΑΣΥ. Πιστεύω ότι αυτό θα μας δώσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των αναγκών του Γιώργου και θα μας βοηθήσει να βρούμε τους καλύτερους τρόπους να τον βοηθήσουμε να μάθει και να ευδοκιμήσει. Θα ήσασταν ανοιχτή σε μια τέτοια συζήτηση;”
Τέλος, διατύπωσε ένα σαφές και συγκεκριμένο αίτημα, εκφρασμένο ως ερώτηση, δίνοντας στη μητέρα την επιλογή να απαντήσει “ναι” ή “όχι” χωρίς να νιώθει πίεση. Η Μέθοδος Μη Βίαιη Επικοινωνία δεν είναι χειριστική, τουναντιον αποσκοπεί στην αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία για το συμφέρον του μαθητή ή της μαθήτριας
“Εντάξει,” είπε η κυρία Μαρία Χ, με τη φωνή της πιο μαλακή πλέον. “Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι το βλέπετε έτσι. Απλώς φοβάμαι μήπως κολλήσουν στον Γιώργο μια ‘ταμπέλα’ και τον βλάψουν. Τι ακριβώς κάνει το ΚΕΔΑΣΥ;”
“Κατανοώ απόλυτα την ανησυχία σας, κυρία Χ,” απάντησε η κα Ελένη Α, χρησιμοποιώντας πάλι την ενσυναίσθηση. “Αυτό που μου λέτε τώρα, ότι φοβάστε μήπως ο Γιώργος στιγματιστεί και αυτό τον βλάψει, είναι κάτι που ακούω συχνά από γονείς. Και είναι ένας πολύ λογικός φόβος.”
Η Εξήγηση του Ρόλου του ΚΕΔΑΣΥ (Παρατήρηση & Ανάγκη του Γονέα)
Συνέχεια του Διαλόγου: Χτίζοντας Γέφυρες Κατανόησης
“Είναι σημαντικό να ξέρετε ότι το ΚΕΔΑΣΥ δεν βάζει ‘ταμπέλες’,” συνέχισε η κα Ελένη. “Ο ρόλος τους είναι να παρατηρήσουν τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί με έναν συστηματικό και επιστημονικό τρόπο. Φανταστείτε το σαν ένα ‘τσεκάπ’ για τις μαθησιακές του ανάγκες. Αυτό που αναζητούν είναι τρόποι να κατανοήσουν πώς μαθαίνει καλύτερα ο Γιώργος και ποιες είναι οι συγκεκριμένες δυσκολίες του, ώστε να μπορέσουμε να του παρέχουμε την κατάλληλη υποστήριξη και να νιώθει επιτυχημένος στο σχολείο.”
Η εκπαιδευτικός έδωσε έμφαση στις ανάγκες του Γιώργου (να μάθει καλύτερα, να νιώσει επιτυχημένος) και όχι σε κάποιο “πρόβλημα” ή “έλλειψη”. Τόνισε ότι η αξιολόγηση είναι ένα εργαλείο για λύσεις, όχι για διάγνωση με αρνητική χροιά.
“Για παράδειγμα,” πρόσθεσε, “αν ο Γιώργος δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, μπορεί να προτείνουν συγκεκριμένες στρατηγικές που θα εφαρμόζουμε στην τάξη. Ή αν δυσκολεύεται στην ανάγνωση, να μας υποδείξουν ειδικά υλικά ή τεχνικές που θα τον βοηθήσουν να γίνει πιο άνετος. Ουσιαστικά, ψάχνουμε τρόπους να ενισχύσουμε τα δυνατά του σημεία και να τον βοηθήσουμε να ξεπεράσει ό,τι τον δυσκολεύει.”
Κλείνοντας το Διάλογο με ένα Σαφές Αίτημα (Αίτημα)
“Επομένως, κυρία Χ,” “η δική μου ανάγκη είναι να είμαι σίγουρη ότι ο Γιώργος λαμβάνει όλα τα εργαλεία που χρειάζεται για να ευδοκιμήσει. Θα ήσασταν διατεθειμένη να κλείσουμε ένα ραντεβού με το ΚΕΔΑΣΥ, ώστε να συζητήσετε απευθείας μαζί τους και να ακούσετε πώς ακριβώς μπορούν να βοηθήσουν τον Γιώργο; Εγώ φυσικά θα είμαι δίπλα σας σε όλη αυτή τη διαδικασία.”
Το αίτημα ήταν ξανά σαφές, συγκεκριμένο και έδινε την επιλογή στη μητέρα. Η κα Ελένη δεν πίεζε, αλλά πρότεινε μια συνεργατική πορεία, υπογραμμίζοντας τη δική της συνεχή υποστήριξη. Η κυρία Μαρία Χ σκέφτηκε για λίγο και μετά είπε: “Εντάξει, ας το κάνουμε. Θέλω κι εγώ το καλό του παιδιού μου.”
Ο διάλογος, που ξεκίνησε με ένταση και άρνηση, κατέληξε σε μια συμφωνία, χάρη στην υπομονή, την ενσυναίσθηση και την αποτελεσματικότητα της Μη Βίαιης Επικοινωνίας. Η μέθοδος αυτή δεν είναι πανάκεια. Ομως αυξάνει κατά πολύ τις πιθανότητες η Διεθύντρια του σχολείου να μετατρέψει την αντιπαράθεση σε συνεργασία, βάζοντας πάντα στο επίκεντρο τις ανάγκες του παιδιού.
